Po tym jak na Pradze w ciągu pierwszych 2-3 dni sierpnia wygasło Powstanie Warszawskie, praskie oddziały powstańcze wycofały się w rejon lasów pod Jabłonną i do Puszczy Kampinoskiej. Niektórym praskim powstańcom udało się też przedostać przez Wisłę na teren Mokotowa, Sadyby i Czerniakowa, gdzie dołączyli do walczących oddziałów.

Nacierające od wschodu wojska radzieckie, a wraz z nimi I Dywizja Piechoty im. Tadeusza Kościuszki wkroczyły na Pragę półtora miesiąca później – w dniu 14 września 1944 r. Lewobrzeżna Warszawa w tym czasie walczyła w osamotnieniu.

Jacek Kaczmarski napisał piosenkę „Czołg” – o maszynie unieruchomionej właśnie tutaj, być może w miejscu, gdzie dziś stoi pomnik. Czołg czuje więcej niż ludzie – zastanawia się czemu nie wolno mu jechać dalej na pomoc walczącym Polakom.

I Dywizję Piechoty im. Tadeusza Kościuszki formowano od maja 1943 w Związku Radzieckim, po tym jak władze radzieckie zerwały stosunki dyplomatyczne z władzami Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie. Dywizja podlegała władzom sowieckim politycznie, organizacyjnie i operacyjnie, w ograniczonym stopniu była kontrolowana przez grupę komunistów polskich, a następnie formalnie przez Związek Patriotów Polskich. Liczyła ok. 11 tysięcy żołnierzy, jej dowódcą był gen. Zygmunt Berling (1943-44), a następnie absolwent radzieckich szkół wojskowych gen. Wojciech Bewziuk (1944-45), który zresztą w 1956 r. powrócił do ZSRR i służył w Armii Radzieckiej.

W sierpniu 1943 r. dywizja weszła w skład Pierwszego Korpusu Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR (następnie Armii Polskiej w ZSRR, późniejszej 1 Armii Wojska Polskiego). Chrzest bojowy przeszła 12-13 października 1943 r. pod Lenino (na dzisiejszej Białorusi), 14 września 1944 r. wkroczyła na Pragę. Dopiero po kolejnych czterech miesiącach, w styczniu 1945 r. weszła do Warszawy, następnie uczestniczyła w przełamaniu Wału Pomorskiego i w zdobyciu Berlina. Po wojnie przeformowano ją w Pierwszą Warszawską Dywizję Zmechanizowaną im. Tadeusza Kościuszki.

W miejscu zatrzymania radzieckiej ofensywy na praskim brzegu odsłonięto w dniu 17 stycznia 1985 r. pomnik Kościuszkowców. Szybko zyskał sobie przydomek „obserwatora Powstania Warszawskiego”. Monument autorstwa Andrzeja Kastena stanął między kanałem Portu Praskiego, ulicami Wybrzeże Szczecińskie, Okrzei i Krowią. Odlew figury złożony z ok. 300 elementów wykonały Zakłady Mechaniczne „Wola”. W 2005 roku otoczenie pomnika odnowiono.